De vrijheid bewijst zich naarmate zij verwezenlijkt wordt
Dat is een
intrigerende uitspraak van Jean Paul Sartre. De NSA onthullingen maken
duidelijk dat je verschillend kunt denken over de vraag hoe onze vrijheid verwezenlijkt moet worden.
Vrijheid is het grootste goed van de mens, het is niet voor
niets verankerd in grondrechten die onder meer zijn te vinden in de Universele verklaring van de rechten van de
mens en het Internationaal verdrag
inzake burgerrechten en politieke rechten. Het gaat om rechten die het
democratisch gehalte van een samenleving waarborgen. Een van die grondrechten
is het recht op privacy.De NSA praktijken laten zien dat de Amerikaanse inlichtingendiensten zich wereldwijd schuldig maken aan schending van onze privacy. Wat na 9/11 begon als veiligheidsmaatregelen om terroristische aanslagen tijdig te signaleren en daarmee te voorkomen, is uitgegroeid tot een disproportioneel en megalomaan project. Terrorismebestrijding is nu nog maar een klein visje in de poel van informatie die vergaard wordt. Niet alleen burgers zijn het doelwit, ook bedrijven, nationale en internationale overheidsinstanties, politici en bevriende staatshoofden moeten eraan geloven.
Met deze grootheidswaanzin verloochent de grootste democratie ter wereld zijn eigen vrijheidsbeginselen. Misschien moeten de hoeders van de democratie in Washington minder aan hun herverkiezing denken en nog eens op de website van het Vrijheidsbeeld kijken, waar onder meer staat: The Statue of Liberty Enlightening the World … is a universal symbol of freedom and democracy.
Dat er gelogen wordt over wat inlichtingendiensten doen (overigens niet alleen die in Amerika, ook onze 'secret services' hebben het een en ander uit te leggen) weten we allang. De omvang van de NSA projecten moge schokkend zijn, maar wat te denken van de verantwoordelijke politici die deze praktijken toelaten en zelfs ondersteunen. Kennelijk zijn ze ervan overtuigd dat ze daar de samenleving een dienst mee bewijzen. Dat is pas echt schokkend. Nietzsche waarschuwde al dat overtuigingen gevaarlijker zijn voor de waarheid dan leugens.
Onze voortschrijdende transparantie geeft een onbehaaglijk gevoel. Maar een veel onbehaaglijker gevoel zouden we moeten krijgen van overheden die zich achter de schermen de 'vrijheid' aanmeten om al onze persoonsgebonden gegevens naar eigen inzicht af te tappen en te gebruiken. Overheden die wetsgetrouwe burgers laten verworden tot hun digitale dubbelgangers, met oncontroleerbare profielen waar iedereen vrijelijk mee kan rommelen (ook hackers met uiteenlopende bedoelingen). Zo wordt een fundamentele pijler van de democratie uitgehold. En op een dag, als Wilders, Le Pen, de Tea Party of andere politieke opportunisten aan de macht komen en hun overtuigingen aan ons op willen leggen, kunnen we daar wel eens veel spijt van krijgen. Orwell kan er met zijn roman 1984 best 30 jaar naast gezeten hebben.
Mijn in 2012 verschenen roman Advocaat
van de waarheid laat zien dat we digitaal op een ingezeepte glijbaan zitten,
zeker als de politiek zich laat leiden door een eendimensionale en ongebreidelde hang naar controle en veiligheid. De grenzeloze mogelijkheden van de technologie moeten gebruikt worden om de
samenleving wezenlijk te verbeteren, niet om die om te vormen tot een digitale surveillance staat.
